VI Spotkania z historią i Kronikarz brochowski - fotorelacja

25 października 2014 r.  w Kramnicach miejskich odbyły się VI Spotkania z historią organizowane przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania nad Bzurą przy wsparciu Urzędu Miasta Sochaczew. Kronikarz brochowski miał przyjemność wygłosić na nim wykład BROCHÓW TO NIE TYLKO CHOPIN. Podczas wystąpienia zaprezentowałam osoby, które do tej pory były całkowicie nieznane w historii Brochowa, a z którymi mogliście się również zetknąć na moim blogu. Poniżej zamieszczam krótką fotorelację (fot. Justyna Marciniak).

Mieszkańcy miejscowości Kromnów i Piaski Duchowne w 1820 r.

W jednym z archiwów natrafiłam na wykaz włościan z miejscowości Kromnów (nazywany Kromnowem Polskim) i Piaski Duchowne. Dość ciekawe są same okoliczności zrobienia tego wykazu. Otóż, mieszkańcy miejscowości Piaski Duchowne uiszczali dziesięcinę na rzecz kościoła w Młodzieszynie (!). W 1820 r. proboszcz młodzieszyński ks. Wawrzyniec Kruszewski poskarżył się władzom, że nie otrzymuje regularnych i stałych wpłat od mieszkańców. Z artykułu Marka Orzechowskiego dowiedziałam się, że owy ksiądz pełnił funkcję proboszcza w Młodzieszynie przez niemal 45 lat (1786-1831). Wyznaczony do uregulowania tej kwestii komisarz dokonał zmiany otrzymywania dziesięciny przez kościół młodzieszyński i zamiast Piasek, dziesięciną obciążono Kromnów (!). Stan ten potwierdzono protokołem spisanym 15 grudnia 1820 r. w Secyminie. Postanowiłam, że zamieszczę te wykazy. Może ktoś z Was odnajdzie pośród nich swoich przodków, kto wie? Uprzedzam pytanie: nie naruszam ochrony danych osobowych, gdyż osoby przeze mnie wymieniane już dawno nie żyją. 

Wykaz nazwisk włościan we wsi Kromnowie Polskim znajdujących się:

1. Piotr Drauer

2. Jakub Szafryk

3. Fryderyk Lange

4. Kajetan Stępowski

5. Bartłomiej Bręda

6. Dominik Połeć

7. Franciszek Ziółkowski

8. Jakub Zieliński

9. Walenty Markowski

10. Balcer Bączyński

11. Jakub Bielicki

12. Walerian Wiśniewski

13. Fabian Orliński

14. Antoni Rutkowski

15. Ignacy Sakowski

16. Mikołaj Małecki

17. Zygmunt Jurkowski

18. Krzysztof Żeński

                                                    W Kromnowie dnia 15 grudnia 1820 r.  

   

        Wykaz nazwisk włościan we wsi Piaskach Duchownych znajdujących się:

1.Jakub Konraski

2.Heinrych Lewe

3.Krystian Rox

4.Domin Minklein

5.Andreas Damer

6. Krystian Mejer

7.Łukasz Malczewski

8.Jan Rynar

9.Jakub Mann

10.Piotr Neyman

11.Krystian Miller

12.Jan Bauer

13.Paweł Kowalkowski

14.Michał Wit

15.Samuel Bąkowski

                                      W Secyminie dnia 15 grudnia 1820 r.

Ks. Kacper Jarkiewicz i jego spadek

Wróciłam dzisiaj z jednego z archiwów i nie mogłam się powstrzymać, aby nie napisać niniejszego postu. Zbliża się dzień zadumy, czyli 1 listopada. Idąc na cmentarz, aby zapalić znicz na grobach zmarłych pamiętajmy o miejscach spoczynku proboszczów brochowskich. Zatrzymajmy się na chwilę... 

Podczas dzisiejszej kwerendy w archiwum znalazłam dokumentację, dotyczącą okoliczności śmierci jednego z proboszczów brochowskich, pochowanych na naszym cmentarzu parafialnym. Ksiądz Kacper Jarkiewicz, bo o nim mowa, umarł w nocy z 13 na 14 listopada 1843 r. Po jego śmierci o część jego spadku, a dokładnie o 1/4 majątku, upomniała się rodzina zmarłego: brat Onufry Jarkiewicz, komornik sądowy w mieście Rawie i siostra Marianna Mnichońska z Jarkiewiczów z Warszawy. W kilka dni po śmierci ks. Jarkiewicza odbyła się licytacja majątku ruchomego, która obejmowała łącznie kilkadziesiąt pozycji, podzielonych na odpowiednie działy, takie jak kosztowności, meble, garderoba i bielizna, porządki gospodarskie i inwentarz, czy książki. Z uzyskanej kwoty trzeba było pospłacać różnego rodzaju należności, których ks. Jarkiewicz nie zdążył uregulować za życia (np. zapłacić ludziom pracującym na plebani, czy zapłacić fachowcom za wykonane prace). Zadziwia przy tym wszystkim precyzja z jaką spisywano wszystkie rzeczy. Pamiętajmy o tym , że w tamtych czasach nawet nie słyszano o czymś takim, jak komputer, a bazy danych i programy typu Excel były dalekim i odległym snem. Dokumenty po ks. Jarkiewiczu są również niecenionym źródłem informacji o imionach i nazwiskach ludzi oraz funkcjach, jakie sprawowali w Brochowie. Dowiedziałam się na przykład, jak nazywał się ówczesny wójt Brochowa (!). Jestem przekonana, że odkryte dzisiaj źródło będzie stanowiło bardzo ważny element mojej pracy doktorskiej. 

Spotkanie z Kronikarzem brochowskim w Kramnicach Sochaczewskich

Kochani,

już 25 października będzie można posłuchać wykładu Kronikarza brochowskiego w Kramnicach miejskich w Sochaczewie. Spotkanie rozpoczyna się o godz. 14.00. Oczywiście serdecznie zapraszam wszystkich, ale w szczególności mieszkańców Gminy Brochów, gdyż temat będzie następujący:

Brochów to nie tylko Chopin.

Nie mam nic przeciwko Chopinowi, ale czas najwyższy przełamać monopol tej wybitnej osoby na historię Brochowa. Wykład będzie po części kulminacyjnym punktem moich badań (poza doktoratem oczywiście) zakrawających o tematykę dziejów politycznych Brochowa. Chciałabym zaprezentować sylwetki osób, które żyły i działały w Brochowie troszeczkę dłużej niż Chopin i miały zasadniczy wpływ nie tylko na rozwój miejscowości, ale i życie religijno-społeczno. Podczas spotkania będzie można również zadawać pytania. Serdecznie zapraszam. 

Pozdrawiam,

Marta Przygoda-Stelmach

Nie mogąc zaprosić każdego z osobna zamieszczam zaproszenie :)

Nieznany opis Śladowa z 1819 r.

Tydzień temu rozpoczęłam swoje tourneau po archiwach. Już po pierwszym tygodniu jestem w ciężkim szoku ile udało mi się znaleźć, a to dopiero początek. Chciałabym podzielić się Wami moim najnowszym i zarazem jednym z najciekawszych odkryć. 

Dotarłam do opisu dóbr śladowskich z 1819 r. (!) Opis, a raczej swoista inwentaryzacja, została poczyniona w związku ze śmiercią właściciela tychże dóbr, niejakiego Augusta Holtorpa, który był ich posiadaczem od 1807 r. Szczerze przyznam, że kiedy otworzyłam pierwszą kartę byłam już w szoku, a potem tenże szok przeradzał się w jeszcze większy szok. Opis jest tak dokładny, że można doliczyć się nawet ilości sztućców, jakie były wówczas na dworze pana Holtorpa. Co jest jednak najważniejsze - opis uwzględnia zabudowania wiejskie w podziale na poszczególnych mieszkańców, do których przyporządkowano funkcje, jakie spełniali w folwarku (takiego zwrotu używa notariusz ,,folwark''). Inwentarz zawiera ponadto inne miejscowości, należące do dóbr śladowskich:Wilcze Śladowskie i Wólka Śladowska. Schemat opisu, jest taki sam, jak przy Śladowie. Rozróżniono również oprócz Śladowa Stary Folwark i Nowy Folwark nad Wisłą Augustów zwany. Oczywiście, jak już wspomniałam, opis jest niezwykle dokładny i widać, że starano się precyzyjnie uchwycić wszelkie części składowe majątku. Nie mogło zabraknąć zatem spisu trzody, czy szacunkowej ilości zboża, jaką co roku było się w stanie zebrać ze śladowskich pól. Materiał, który zdobyłam, jest tak interesujący, iż na pewno postaram się opracować na jego podstawie artykuł. Grzechem byłoby nie wykorzystać, tak ważnego dla historii naszego regionu źródła. Nie spotkałam się jeszcze z tym opisem, ale jeśli ktoś znał go wcześniej, to zwracam honor.

Kronikarz brochowski pragnie przy okazji podziękować Paniom z Archiwum Państwowego w Łowiczu za okazane wsparcie i udostępnienie archiwaliów.

Pozdrawiam,

Dar Marka Orzechowskiego dla Archiwum Ziemi Brochowskiej

Nie koniec szczęścia Archiwum Ziemi Brochowskiej na dziś.

Marta Przygoda-Stelmach, założyciel i koordynator Archiwum Ziemi Brochowskiej pragnie wyrazić najszczersze podziękowanie Panu Markowi Orzechowskiemu z Młodzieszyna za przekazanie czterech, nigdzie dotąd nie publikowanych fotografii Bazyliki św. Jana Chrzciciela w Brochowie, pochodzących ze zbiorów Andrzeja Kornackiego.

Marek Orzechowski jest magistrem historii, absolwentem Mazowieckiej Wyższej Szkoły Humanistyczno Pedagogicznej w Łowiczu oraz Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się historią okolic Młodzieszyna. Przez 10 lat pracował jako dziennikarz w „Radiu Niepokalanów” oraz „Radio Fama”, gdzie prowadził m.in. audycje o tematyce historycznej. Jest współautorem monografii „Gimnazjum im. Bohaterów Walk nad Bzurą w Młodzieszynie 1999–2009” oraz autorem publikacji „Bitwa nad Bzurą w gminie Młodzieszyn 14–19 września 1939 roku”. Wraz z młodzieżą w Gimnazjum w Młodzieszynie wydaje pismo historyczne „Młodziesz”, które regularnie zwycięża w lokalnych konkursach dziennikarskich. W 2010 r. ukazała się pierwsza książka jego autorstwa pt. „Mokas”, poświęcona historii jednej z miejscowości powiatu sochaczewskiego. Publikacja tym bardziej cenna, że Mokas, jak pisze sam autor nigdy nie był ani siedzibą gminy, ani siedzibą parafii, czy siedzibą jakiejś innej instytucji, która pozostawiłaby po sobie jakiekolwiek dokumenty. Zimą 2012 staraniem Urzędu Gminy w Młodzieszynie ukazała się druga publikacja pt. ” Młodzieszyńskie kapliczki”, zwierająca zdjęcia i opisy 105 kapliczek i krzyży z Gminy Młodzieszyn. Od roku jest autorem artykułów historycznych w tygodniku „Echo Powiatu'' oraz współpracownikiem portali bkwiatkowski.pl i bohaterowie1939 pl.

Pozdrawiam,

Dar Sebastiana Tempczyka dla Archiwum Ziemi Brochowskiej

Cieszę się, że Archiwum Ziemi Brochowskiej jest coraz bardziej znane wśród mieszkańców naszej Gminy i nie tylko naszej Gminy. Nasze Archiwum (używam ,,nasze'', gdyż tak naprawdę tworzymy je wszyscy i mam nadzieję, że z czasem Archiwum stanie się dobrem wspólnym Nas Wszystkich) wzbogaciło się w ciągu kilku ostatnich dni o kolejne cenne nabytki.

Marta Przygoda-Stelmach, założyciel i koordynator Archiwum Ziemi Brochowskiej pragnie wyrazić najszczersze podziękowanie Panu Sebastianowi Tempczykowi z Przęsławic za przekazanie wielu cennych dokumentów i fotografii, dotyczących historii Przęsławic.

Muszę przyznać, że jestem po wielkim wrażeniem z jakim zaangażowaniem i pasją Pan Sebastian gromadzi wszystkie materiały i pieczołowicie je przechowuje. W korespondencji, którą ze mną prowadził stwierdził, że interesuje się historią ,,amatorsko'', ale po przesłanych materiałach stwierdzam, że ,,amatorsko'' nie pasuje do tego, co robi Pan Sebastian. Przęsławice mają szczęście, że mają miłośnika lokalnej historii. Mam nadzieję, że Kronikarz brochowski zyskał kolejnego ważnego ,,współpracownika''. 

Rodzina Zydlewskich. Lata 40 lub 50 XX w. Kopiowanie zabronione.

Pozdrawiam,

 

Kamion i jego tajemniczy kamień

Dzisiaj druga miejscowość z serii SĄSIEDZI. Pozostajemy na terenie Gminy Młodzieszyn. W odległości około 8 km od Brochowa znajduje się Kamion. 

W Polsce są cztery miejscowości o tej nazwie:

• Kamion - wieś w woj. łódzkim, w pow. wieluńskim, w gminie Wierzchlas
• Kamion - wieś w woj. mazowieckim, w pow. płockim, w gminie Nowy Duninów
• Kamion - wieś w woj. mazowieckim, w pow. sochaczewskim, w gminie Młodzieszyn
• Kamion - wieś w woj. mazowieckim, w pow. żyrardowskim, w gminie Puszcza Mariańska

Od kiedy pamiętam mam zawsze problem z odmianą tej miejscowości przez przypadki (za co przepraszam). W sieci znalazłam następującą odmianę (źródło http://www.aztekium.pl/przypadki.py?tekst=Kamion&lang=pl):

Mianownik (kto? co?):		kamion
Dopełniacz (kogo? czego?):	Nie lubię	kamionu
Celownik (komu? czemu?):	Przygladam się	kamionowi
Biernik (kogo? co?):	Lubię	kamiona
Narzędnik (z kim? z czym?):	Rozmawiam z	kamionem
Miejscownik (o kim? o czym?):	Rozmawiam o	kamionie
Wołacz:	Hej	kamionie!

 
Pod względem administracyjnym miejscowość ta składa się z kilku integralnych części: Kamion Duży, Kamion Mały, Kamion Podgórny, Kamion Poduchowny, Nowy Kamion. 
 
W samym Kamionie znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła i św. Anny, do którego należą następujące parafie: Bieliny, Bieniew, Januszew, Kamion Duży, Kamion Mały, Kamion Podgórny, Kamion Poduchowny, Nowa Wieś Śladów, Nowa Wieś, Nowy Kamion, Olszynki, Przęsławice, Śladów, Wilcze Śladowskie, Witkowice (część "Łaźnia").

Na stronie Diecezji Łowickiej można przeczytać o nim następujące informacje:

Pierwszy kościół wzmiankowany w 1486 roku, kolejny zbudowany w 1670 r był gruntownie restaurowany w 1841 roku. Spalony w 1915 roku odbudowany jako drewniany w 1918 istniał do 1978 roku.

Ksiądz Paweł Flaszczyński przy współpracy pana Tadeusza Bronowskiego w 1977 roku rozpoczął budowę obecnego kościoła. Mianowicie; 31 października 1977 położono fundamenty dookoła starego drewnianego kościoła, 8 kwietnia 1978 roku 150 parafian w ciągu jednego dnia zbudowało ściany świątyni, 21 kwietnia zabetonowano płytę chóru, l maja tegoż roku rozebrano ściany drewnianego kościoła a 2 maja zabetonowano sklepienie nawy prawej, 9 maja zabetonowano sklepienie nawy lewej a w dwa tygodnie później zabetonowano sklepienie nawy głównej. Podzielony na trzy nawy kościół ten nie posiada charakterystycznych cech stylowych bazyliki.

Według Łukaszewicza założycielem Kamiona mogli być książęta mazowieccy, albo nawet i sami królowie polscy. W 1603 r. Kamion wizytował bp Gośclicki. Kościół był wówczas drewniany i w dobrym stanie, ale pod tytułem św. Piotra i św. Pawła. Uposażeniem jego, oprócz jednego łanu w Kamionie, był dziesięciny z Kamiona, Przęsławic, Śladowa, Wulki i Tułowic. Pleban utrzymywał w Kamionie rektora szkoły przykościelnej z dwoma młodzieńcami. Rektor pobierał dziesięcinę ze wsi Łaźnia.

Mało osób wie, że Kamion związany jest z postacią św. Jacka Odrowąża, tego samego który sprowadził do Polski dominikanów. Obok kościoła znajduje się tzw., obelisk św. Jacka. W obeliks ten wmurowano kamień, na którym zachował się odcisk stopy św. Jacka. Ten pierwszy polski dominikanin miał zawitać do Kamionu w drodze do Wyszogrodu, gdzie miał się przeprawić przez Wisłę w drodze misyjnej na północ. Więcej o tym niezwykłym kamieniu na stronie internetowej Boże Stópki (Projekt dokumentacji kamieni ze znakami z obszaru Mazowsza i Podlasia realizowany w ramach Stypendium Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego)

Obeliks św. Jacka

św. Jacek Odrowąż

W lustracji województwa rawskiego starostwa sochaczewskiego  z 1564 r.  odnotowano:

W Kamionu pod Wyssogrodem nad Wisłą jest tam spichierz królewski niewielki, do sypowania zboża z folwarków zamkowyc, przez nieboszczyka p. Borka starostę sochaczewskiego zbudowany: wsypie się żyta ł. 30 abo mało więcej. Poszycie na nim dobre, dwa sypanie: jedno na wierzchu, drugien na dol; drzwi na żelaznych zawiasach, kłótka wielka na wrzeciądzu: skoble, wrzeciądze i zamek wszystko dobre etc. Są też tam dwa szkucie zamkowe i lichtan, które oddano po śmierci p. Borka [1561] staroście dzisiejszemu. Jedna szkuta nowa, a druga  wiotcha, zła, już się w niej nie godzi biegać, tylko ją rozebrać. P. starosta dzisiejszy [Mikołaj Radziejewski] buduje tamże w Kamionu z lasów królewskich inszą szkutę suis impensis, które jeżli mu odłożony będą, tedy ta szkuta przy zamku się zatoi. Są do tych szkut obydwu statki dobre wszytkie, żagle, powrozy, kotwie etc.

Szkuta w skansenie w Janowcu. Źródło:

W 1827 r. na terenie miejscowości doliczono się 73 domów i 474 mieszkańców. Była ona wtedy wsią rządową. Parafia obejmowała 1841 dusz. 

W 1819 r. w Kamionie powstała szkoła elementarna z własnym budynkiem. W roku szkolnym 1869/1870 uczęszczało do niej 68 uczniów. Wszyscy uczniowie byli pochodzenia chłopskiego.  

W Archiwum w Grodzisku Mazowieckim znajdują się następujące księgi metrykalne parafii Kamion:

Kamion	rzymskokatolickie	urodzenia	1891-1911
Kamion	rzymskokatolickie	zgony	1890-1904

  
Księgi są zdigitalizowane i dostępne są tutaj.

[Opracowano na podstawie:  Lustracje województwa rawskiego 1564 i 1570 / wyd. Zofia Kędzierska ; Polska Akademia Nauk. Instytut Historii; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 3 / wyd. pod red. Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego, Władysława Walewskiego;
,,Walka caratu ze szkoła polską w Królestwie Polskim w latach 1831-1870'' oprac. przez Karola Poznańskiego, Warszawa 1993; J. Łukaszewicz, Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, T. I, Poznań 1858]

- historia kościoła i parafii Kamion - źródło http://www.diecezja.lowicz.pl/serwis/index.php?id=55&idd=31

- zdjęcie szkuty - źródło http://pl.wikipedia.org/wiki/Szkuta#mediaviewer/File:Krypa_prom_skansen_Janowiec.JPG

- zdjęcie kapliczki św. Jacka - źródło http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/17698,kamion-swiety-jacek-przeplywa-wisle-pod-wyszogrodem.html 

- Obraz z początku XVII wieku, autorstwa El Greco, przedstawiający św. Jacka adorującego Madonnę z Dzieciątkiem - źródło http://pl.wikipedia.org/wiki/Jacek_Odrow%C4%85%C5%BC#mediaviewer/File:Apparition_St_hyacinth.jpg

Zegar słoneczny

Jakiś czas temu na jednej z fasad naszego kościoła pojawił się ten oto zegar słoneczny.

Dlaczego jednak zegar słoneczny? O zegarze wspomina słynna wizytacja Goślickiego z 1603 r. Opis jest jednak mało konkretny. Podczas prac remontowych odkryto ślady zegara słonecznego, który był wykonany na białym tynku, a że strona południowa była mniej zniszczona  przy zburzeniu, wiec zachowaną część pozostawiono i nadal znajduje się pod nowym zegarem. Zegar, który widzimy na zdjęciu jest wykonany w białym granicie. Kiedy powstał ten pierwszy zegar nie wiadomo, być może rzeczywiście w XVI wieku, ale wiadomo, że jeśli był słoneczny, to musiał być zawieszony względnie nisko i na południowej stronie, a wieże są od wschodu i zachodu.

Kronikarz brochowski serdecznie dziękuje Pani Edycie Sawickiej za udzielenie wszelkich informacji i wskazówek.